Iscrģere in Ulianesu

carchi rčgula prątica pro iscrģere


Sos iscritos sunt su fundamentu de una limba e la fachent diventare prus importante.
Pacas rčgulas podent fąchere in modu chi s'Ulianesu lu podant lčghere finas sos ąteros.



Iscriimos "tziu", "pitzinnu", etc. chin su "tz" pro iscrģere chin sa matessi manera de ąteras biddas.
Iscriimos perņ "beciu", "becia", cando sas duas vocales si leghent comente a una sola.
Iscriimos "tia", "tie", "tio" e "tiu", cando si leghet comente "sc" de s'italianu "sci": patičntia, beneditione.



Cando si ponet sa "c", sa "h" e cando sa "k" o sa "q"?
In Ulianesu si iscriet "c" cada borta chi:
1) si pronunciat chin su "corfu de gula": "cane", "casu", "corfu", etc.
(s'annaghet una "h" si b'at una "i" o una "e": "chivu", "Michelli");
2) dopo de n e prima de r: "incue", "bancu", "crčsia", etc.
3) cando "iu", "ia", "io" si leghet juntu, comente in "beciu", "becia", etc.;
4) cando si leghet comente sa c italiana de "casa": "cada", "carchi", "cucugiare".
In cust'łrtimu esčmpiu, o pro "cc", si diat podes tratare sa "k", ma a medas no aggradit.
Sa k si podet tratare pro parągulas picadas dae ąteras limbas: "kasu" ("in custu kasu") no est "casu", etc.
Sa "q" est tratada segi in parągulas bčgnias dae s'Italianu, o chi podent bčnnere dae ąteras limbas,
cando b'at duas vocales juntas chi si nant comente a una sola: "aquilone";
si nono ponimos sa "c", agai si fachet una pasada in sa prima vocale:
"cuadru", diferente dae "quadro" italianu, pro fąchere un'esčmpiu.



Cando si ponet sa "cc"?
Cando bi podet ąere cunfusione: "pacu" (unu pacu de abba) e "paccu" (su paccu sigilladu).
Diat čssere mengius sa k ma, comente ja' iscritu, pro como no agradit.



Su sonu de sa theta greca l'iscriimos chin "th": "thithela"



Cando si ponet sa "v" e cando sa "b"?
No est fącile, agai in Ulianesu custas duas lģteras si podent lčghere a sa matessi manera.
Dipendet dae sa parągula.



Sa "f". Medas parągulas, chi in Ulianesu paret chi cumincent in vocale, cuminciant in "f",
agai medas bortas, a incuminciu de parągula e prima de una vocale, custa lģtera est muda.
Pro esempiu: "su focu". Sa "f" b'est, difatis si nat "a focu lenu" e inoche s'intendet!
Duncas a bortas s'intendet e a bortas no, ma s'iscrģet semper.
Ąteros esempios: "Su filu", "Cusidu a filu de seda"; "Sa fogia", "Cussa chi est a fogias ladas".
B'at un'ątera manera pro cumprčndere chi cussa parągula cuminciat in "f":
non ch'essimos a pņnnere s'apņstrofo in dae innantis comente fachimos cando b'est una vocale.
Intendie: "Su focu" e non "s'ocu", "Su farre" e non "s'arre", "Sa farche" e non "s'arche", etc.
Certu "Sa falicone" paret chin s'apņstrofo: "s'alicone", ma chi b'est sa "f" l'intendimos
cando namos "secadu a falicone".



S'apņstrofo. In Ulianesu diamos tratare s'apņstrofo unu muntone de bortas,
agai nois nos che mandicamos medas literas allegande, ma non est meda elegante
a iscrģere sas parągulas comente las namos. Duncas ponģmolu su prus pacu possģbile.
"Mąrio andat cada die a Nłgoro e che picat a Juvanna, ma non che cheret picare a Frantzisca"
Podimos finas iscrģere:
"Mąrio anda' cada die a Nłgor' e che picat a Juvanna, ma non che chere' picar' a Frantzisca",
ma no est meda bellu.



Si sa parągula acabat in consonante e est s'łrtima allega prima de una pasada
(una virgola, unu puntu, etc.), che benit de l'illonghiare chin sa
matessi vocale chi b'est prima de sa consonante:
"tue as" diventat "tue asa", "semper" diventat "sempere", "nois" diventat "noisi", etc.
Amentamonnos perņ de no l'iscrģere.


In Ulianesu non ch'essimos a nąrrere una parągula chi cuminciat in "s" sichida dae consonante,
che li depimos annąghere una "i" prima: "iscłdere", "ismenticare", "istria", etc.
Custu capitat finas si agiunghimos una parągula nova picada dae s'italianu: "s'istessu"