Iscrìere in Ulianesu

carchi règula pràtika pro iscrìere

Sos iscritos sunt su fundamentu de una limba e la fachent diventare prus importante.
Pacas règulas podent fàchere a manera chi s'Ulianesu lu podant lèghere vinas sos àteros.


c, z, t o tz?

Si in Ulianesu si pronunciat sa "c" de "ciao" s'iscriet:
1) c, si est sichida dae "e" opuru "i": "barracellu", "picinnu";
2) z, si est sichida dae "a", "o" opuru "u": incuminzare", "Zola".
In àteras viddas si leghent ambas comente sa z surda italiana.

Iscriimos "zia", "zio", "ziu", cando, in sas paràgulas chi venint dae su latinu, si leghet comente "sc" de s'italianu "sci": pascènzia, benedizione, gràzias. In àteras biddas est abarradu su sonu latinu de sa z surda italiana.

Iscriimos chin su "tz" solu sas paràgulas chi, in Ulianesu, si leghent comente theta greka: "putzu", "pratza", etc.


c, k o q?

Cando si ponet sa "c" e cando sa "k" (o sa "q")?
Cando una paràgula si podet nàrrere chin su "corfu de gula", tando incue bi cheret de sicuru sa "c"; ma si ponet sa "c" binas si:
1) b'est "nc" o "cr": "incue", "cresia", "criare";
2) duas sìllabas tocande incuminzant ambas chin "c": "cucumene", "cacare", "Franciscu", etc.;
3) est in mesus de parágulas e si leghet comente "k": in custu kasu si ponent duas "c".
In totu sas áteras parágulas si ponet sa "k", dae su greku.
In genere sa "q" est tratada segi in paràgulas vènyidas dae s'Italianu (si distinghet ca b'est su "dittongo", es. "aquilone", chi non b'est in Sardu).
Custas règulas de sa "c" fachent a manera chi s'Ulianesu lu podant lèghere vinas sos àteros.

A hie non l'agradit sa règula de supra, hambiat sa c in h hando b'est su horfu 'e gula . Homente in custas duas rigas.
Sa "h" però andat vene segi hando s'iscriet tra ulianesos: a un'istranju li dat gherra a lu lèghere.
In prus kustringhet a iscrìere sa paràgula in manera diferente: dipendet dae sa lìtera chi venit prima de sa "c".
Pro esèmpiu: "a husta domo" e "in custa domo".

In custas pàginas tratamos sa "c" e non sa "h".


cc o k?

Cando si ponet sa "cc"?
Torramos a ripètere:
cando in mesus de parágula sa c si leghet semper comente k, s'iscrient duas c: paccu, accabbare.

In parágulas chi venint dae su greku s'iscriet sa k:
polìtika, aputekaria.


v o b?

A incuminzu de paràgula: si si leghet semper comente sa b italiana, s'iscriet b, si nono s'iscriet v.
Esèmpiu: babbu, boto, agai si leghent semper comente b. Però: vasolu, mancari si niat puru "chin basolu"; vois, mancari si niat puru "a bois".
In mesus de paràgula: non b'at cunfusione, ca b'at una manera sola, comente si leghet, s'iscriet.


f

Sa "f". Medas paràgulas, chi in Ulianesu paret chi cumincent in vokale, incuminzant in "f",
agai medas vortas, a incuminzu de paràgula e prima de una vokale, custa lìtera est muda.
Pro esèmpiu: "su focu". Sa "f" b'est, diffatis si nat "a focu lenu" e inoche s'intendet!
Duncas a vortas s'intendet e a vortas no, ma s'iscrìet semper.
Àteros esèmpios: "Su filu", "Cusidu a filu de seda"; "Sa folja", "Cussa chi est a folja lada".
B'at un'àtera manera pro cumprèndere chi cussa paràgula cuminzat in "f": non k'essimos a pònnere s'apòstrofo in dae innantis, comente fachimos cando b'at una vokale.
Intendie: "Su focu" e non "s'ocu", "Su farre" e non "s'arre", "Sa farche" e non "s'arche", etc.
Certu "Sa falicone" paret chin s'apòstrofo: "s'alicone", ma chi b'est sa "f" l'intendimos cando namos "secadu a falicone".


s'apòstrofo

S'apòstrofo. In Ulianesu diamos tratare s'apòstrofo unu muntone de vortas, agai nois nos ke mandicamos medas literas allegande, ma non est meda elegante a iscrìere sas paràgulas comente las namos. Duncas ponìmolu su prus pacu possìbile.
"Màrio andat kada die a Nùgoro e ke picat a Juvanna, ma non ke cheret picare a Francisca".
Podimos vinas iscrìere: "Màrio anda' cada die a Nùgor' e che picat a Juvanna, ma non ke chere' picar' a Francisca", ma no est meda bellu.


s'illonghiada

Si sa paràgula accabat in konsonante e est s'ùrtima allega prima de una pasada (una virgola, unu puntu, etc.), ke venit de l'illonghiare chin sa matessi vokale chi b'est prima de sa konsonante: "tue as" diventat "tue asa", "semper" diventat "sempere", "nois" diventat "noisi", etc. Amentàmonnos però de no l'iscrìere.


is_

In Ulianesu non k'essimos a nàrrere una paràgula chi incuminzat in "s" sichida dae konsonante,
ke li depimos ajùnghere una "i" prima: "iscùdere", "ismenticare", "istria", etc.
Custu kapitat vinas si ajunghimos una paràgula nova picada dae s'italianu: "s'istessu".

...

h

Sa h est muda e si tratat pro: "chi", "che", "ghi", "ghe".
"Chie est?", "Che a tive", "ghilinjone", "ghetare".
Si diat pòdere tratare pro su verbu àere, chi benit dae su latinu "habere", ma a dies d'oye si ke podet tirare.