anca, ala
Su sonu est "a", comente in italianu. In çertas biddas s'ùrtima "a" de su jerùndiu si leget comente "e": picande, abbarrande
A
Su sonu est "a", comente in italianu. In çertas biddas s'ùrtima "a" de su jerùndiu si leget comente "e": picande, abbarrande
B
Su sonu est comente "v" o "b" ispanyola, àteras bortas est comente sa "b" italiana.
BB
Su sonu est comente sa "b" italiana.
C
Su sonu est de su "corfu de gula" in certas biddas, in àteras est comente sa k. Dopo de "n" o de "c" e prima de "r" sonat comente sa k. In carchi bidda si podet nàrrere comente sa "g" italiana de "castigo".
CH
Su sonu est de su "corfu de gula" in certas biddas, in àteras est comente sa k. Dopo de "n" o de "c" e prima de "r" sonat comente sa k. In carchi bidda si podet nárrere comente sa "g" italiana de "castigo".
Ç
A sikunda de sas biddas sonat comente sa "c" italiana de "ciao" o comente sa "z" surda italiana de "azione".
D
A incuminzu de paràgula, dopo "r" e tra duas vokales sonat comente sa "d" italiana de "guado". Cando duas vokales tocant a pare e incuminzant in "d" si leghet comente sa "d" italiana de "due": durdurinu. Gai totu si benit dopo de una "a" o prima de una dòpia "r": "a duos", "b'a(t) duas" (sa t non si narat), "durre". A bortas est muda: "su 'e duos" e, in certas biddas sa "d" de su particìpiu non s'intendet: "passadu" si leghet "passa'u"
DD
Palatale, comente in sicilianu "Turiddu". Si una paràgula incuminzat in "d" e sa sìllaba dopo incuminzat in "dd", sa "d" sola puru si leghet comente "dd": doddi.
E
Est comente sa "e" italiana, ma in certas zonas sonat comente "i": pache.
F
Podet èssere comente sa "f" italiana, ma in certas biddas podet èssere comente "v" o binas muda de su totu.
G
In "ga", "ghe", "ghi", "go" e "gu", sonat comente sa "g" italiana de "pagare". Dopo de "n" e de "a" sonat comente sa "g" italiana de "guasto": ingurtire, "a(t) ghetadu" (sa "t" non s'intendet). Si b'at duas sìllabas chi incuminzant in "g", sonant ambas comente sa sikunda: granghena.
GH
In certas biddas sonat comente "corfu de gula", in àteras comente in italianu.
H
Est una lìtera muda. Dae cando non si tratat prus pro su verbu àere, abbarrat in sos grupos "ch" e "gh". In carchi bidda, comente Ulìana, la tratant in parte de sa "c" chin su corfu de gula.
I
comente in italianu
J
Sonat diferente a sikunda de su locu: in Campidanu sonat comente sa "g" italiana de "Giovanni", in Logudoro, medas bortas, sonat comente sa "z" de s'italianu "azzurro". In ateruve, si est a incuminzu de paràgula, sonat comente sa "y", si est in mesus de paràgula, o prima b'at una "n" o una "a", sonat comente sa "g" italiana de "Giovanni": "anjone", "chin Juvanne", "a Juvanne". Unu kasu a bandas sunt sos grupos: "rj" e "lj" (bie in suta).
K
Sonat comente sa "c" italiana de "casa"
L
Sonat comente in italianu. Dopo de "n", "e" o "a" est comente sa dòpia "l" italiana: "a luches mortas", "chin lampos", "bambu che ludu".
LL
Sonat comente sa dòpia "l" italiana.
_LY_
In certas biddas sonat comente dòpia "l" italiana, in àteras sa "y" iscajat sa "l" in d'unu sonu "gl" comente in s'italianu "mogli".
M
Sonat semper comente sa dòpia "m" italiana. Segi in carchi bidda si podet acatare sa pronuncia de "mama" chin su sonu de sa "m" sola italiana.
N
Sonat comente sa "n" italiana, a parte sos kasos inoche in suta.
NF o _N F_, NS o _N S_
In certas biddas sonat comente dòpia "f" su primu grupu e comente dòpia "s" s'àteru, in àteras sas duas lìteras s'intendent ambas.
_NY_
A sikunda de sa bidda sonat comente sa "ñ" ispanyola o comente dòpia "n" italiana.
O
Sonat comente sa "o" in italianu.
P
Sonat comente sa dopia "p" italiana, ma in certos locos sonat comente sa "b" ispanyola.
R
Sonat comente sa "r" italiana. Dopo de una prepositione "a" sonat comente dòpia: "a rivos". In Orune sonat comente sa "r" francesa.
_ARE, _ERE, _IRE
In Campidanu sonat comente "i", o "iri", cando est sa desinenza de su verbu.
In Ulìana, su "re" a sa fine de un'allega ("bènnere") sonat comente:
1) "ss", si sa paràgula est sichida dae "c", "p", "s", "t" o si est s'ùrtima paràgula prima de una pasada: "a bènnere totus"; "nàrali de bènnes".
2) "r", in totu sas àteras lìteras: "a bènnere bois".
Si leghet "re" solu si s'allega est prima de una pasada: "Nàrali de bènnere";
si podet intèndere binas: "Nàrali de bènnes".
_RJ_
In Campidanu si leget comente "r" e "j" solas (bie "j" in mesus de paràgula)
"rj" in Ulianesu sonat comente su "gl" italianu de "mogli", in nugoresu sonat comente "r-yu"
S
Sonat comente "s" de s'italianu "asino" a incuminzu de paràgula e tra duas vokales. Si narat comente dòpia "s" italiana dopo de sa prepositione "a" e de "n": "a s'oru", "chin sas...". A sa fine de sa paràgula podet sonare comente "r". In Orune sonat semper comente dòpia "s".
SCJ
Podet sonare comente "sc" de s'italianu "sci" o comente dòpia "s".
SS
Sonat comente sa dòpia "s" italiana.
In Orune sonat comente "sc" de s'italianu "sci"
T
Sonat in medas maneras e a bortas non s'intendet.
Su prus de sas bortas sonat comente una dopia "t" italiana.
Sa t a sa de tres pessones singulare, in medas biddas, non s'intendet o podet sonare come "d" in mesus de vokales. In Baronia s'intendet crara comente "t" italiana.
Sa "t" a sa fine de sa de tres pessones plurale in medas biddas non b'est prus (comente in ispanyolu):
la ponimus segi pro iscrìere ind una manera sola chin totus sas àteras biddas.
Sa "t" in paràgulas chi in latinu si leghent comente sa "z" italiana "surda" (patientia), in sardu sonant, a sikunda de sa bidda: comente "z" surda italiana o comente "sc" italianu de "sci". In sardu "patientia" s'iscriet "pascentia", "Ignatius s'iscriet (Ig)nàtiu.
TT
Est abbarradu segi in lùmenes de locu.
In certas biddas est un'àtera manera de iscrìere su sonu de sa theta greka.
pratza, putzu
Sonat comente sa "t" o sa "z" surda italiana de "azione" o comente sa "theta" greka.
U
Si leghet comente sa "u" italiana. A bortas, forcis pro sa dominatione ispanyola, si leghet "o" (pro esèmpiu in Ulìanesu: "semus").
V
Si leghe comente sa b ispanyola o comente b o v italiana: cunforma de sas biddas.
X
Sonat comente sa "j" francesa de "bon jour" in Campidanu, comente i de "paio" in italianu in ateruve, comente s sola in àteras biddas galu. Non est mai sa prima lìtera de una parágula.
In Campidanu la tratant galu in allegas latinas comente boxe, paxe, chi però in ateruve oramai s'iscrient in ch: boche, pache.
Y
In mesus de duas vokales sonat coment sa "i" italiana de "paio". Dopo sas konsonantes "l" e "n", podet cambiare su sonu issoro, a sikunda de sa bidda (pòmpia in supra "ly" e "ny").
Z
Si leghet comente z surda italiana o comente sa c de ciao, a parte tz chi si leghet comente theta greka.